چه کسی باید تصمیم بگیرد؟
چه زمانی یک نفر "به اندازه‌ی کافی بزرگ" به حساب می‌آید؟
کامپَزیتو
کتاب راهنما برای آموزش حقوق بشر به کودکان
شورای اروپا، ۲۰۰۷
ترجمه: بهناز بابایی
انتشار: سایت حق کودکی
ارجاع: شورای اروپا، ۲۰۰۷. کامپزیتو، کتاب راهنما برای آموزش حقوق بشر به کودکان؛ تمرین چه کسی تصمیم می‌گیرد؟. ترجمه‌ی بهناز بابایی. سایت حق کودکی، ۲۰۱۵
کامپَزیتو یک کتاب راهنما برای آموزش حقوق بشر به کودکان است. این کتاب در سال ۲۰۰۷ و با هدف ترویج و توسعه فرهنگ حقوق بشر توسط شورای اروپا تدوین شد و در اختیار آموزگاران، مربیان و علاقمندان به مبحث حقوق کودک قرار گرفت. کتاب، شامل ۴۲ تمرین است و برای کودکان ۱۳-۶ سال طراحی شده است و موضوعاتی از قبیل: شهروندی، دموکراسی، تبعیض، آموزش و فراغت، محیط زیست، خانواده و بدیل‌های سرپرستی، برابری جنسیتی، سلامتی و رفاه، رسانه و اینترنت، مشارکت، صلح و درگیری، فقر و محرومیت اجتماعی، و خشونت را پوشش میدهد. تمام ۴۲ تمرین به صورت گروهی و مشارکتی اجرا می شوند و در آنها تلاش می شود، که کودکان مفاهیم یاد شده و توانایی‌هایی نظیر تفکر انتقادی، بیان نظرات و حل مشکلات را از طریق تجربه کردن و در قالب یک کار گروهی بیاموزند.
تمرینی که در پی می‌آید، به منظور کار با کودکان ۱٠-٧ سال و درکِ فرآیند تصمیم‌گیری در خانواده و مشارکت کودکان طراحی شده است. این تمرین می تواند توسط مربی یا تسهیل کننده، بر مبنای نیاز، زمان، شرایط محیطِ آموزشی و سطح آگاهی‌کودکان تطبیق داده شود.
موضوعات |
خانواده و مراقبت‌های جایگزین، مشاركت |
سطح |
٢ |
سن |
١٠-٧ سال |
زمان |
٤٥ دقيقه |
تعداد افراد در گروه |
٢٤-٤ كودك |
نوع تمرين |
تصميم گيرى، گفت‌وگو در گروه‌هاى كوچك |
نگاه اجمالى |
كودكان به فهرستى از سوالات درباره‌ی اينكه چه كسى دروضعيت‌هاى مختلف تصميم‌گيرنده خواهد بود پاسخ مي‌دهند. پس از هر سوال، كودكان با استفاده از كارت‌هاى رنگى مخصوص، پاسخ‌هاى خود را نشان مي‌دهد. |
اهداف |
|
آماده‌سازى |
سوال‌ها را برای خواندن آماده کنید. براى هر كودك، تعدادی کارت تهیه کنید. |
لوازم مورد نياز |
ازهر رنگ سبز، زرد و نارنجى يك كارت برای هرکدام از كودكان |
روش آموزش
١.از گروه بخواهيد درباره‌ی پوشش خود نظر بدهند و با شخص بغل دستى خود درباره‌ی اينكه چه كسى براى نوع پوشش آن روزشان تصميم گرفته است، گفت‌وگو كنند. يكى از والدين یا هر دو؟ خودش؟ آيا اين تصميم را والدين و كودك با هم گرفتند؟ توضيح دهيد که اين تمرین درباره‌ی تصميم گيری است.
٢. به هركودك تعدادى كارت بدهيد (سبز، زرد و نارنجى). توضيح دهيد كه شما فهرستى ازتصميم‌هايى كه بايد گرفته شود را مي‌خوانيد، و پس از هر سوال از گروه مي‌خواهيد تا درباره‌ی اينكه چه كسى بايد در آن مورد تصميم‌گيرى كند فكر كند. كودكانى كه فكر مي‌كنند اين تصميم باید توسط والدين گرفته شود، كارت سبزرا بالا می‌آوردند. اگر نظر آنها اين است كه كودك بايد تصميم گيرنده باشد، كارت زرد و اگر فكر مي‌كنند هر دو، يعنى والدين و كودك بايد باهم تصميم بگيرند، كارت نارنجى را نگه دارند.
٣. سوال‌ها را يك به يك بخوانيد و پس از هر سوال صبر كنيد تا همه‌ی گروه كارت‌هاى خود را بالا ببرند. كودكان را تشويق كنيد پس از هر سوال به جواب‌هاى ديگر اعضاى گروه توجه كنند. احتمالا بعضى كودكان در این مرحله نظراتی خواهند داد ولى تا فرا رسيدن زمان بررسی و ارزیابی، از ايجاد بحث در اين رابطه ممانعت كنيد.
بررسى وارزيابى
١. با طرح سوال‌هاى زير به بررسى تمرین فعاليت انجام شده بپردازيد:
اين تمرین را چطور ديديد؟
آيا پاسخ به برخى سوال‌ها دشوار بود؟ چرا؟
پاسخ‌گویی به کدامیک از سوالات ساده‌تر و به کدامیک سخت‌تر بود؟ چرا؟
چرا پاسخ برخی افراد متفاوت بود؟
آيا جواب درست و يا نادرست براى سوال‌ها وجود دارد؟
آیا سن کودکان در نقشی که آنها در تصمیم‌های مرتبط با خودشان باید داشته باشند، تعیین‌کننده وتاثیرگذار است؟ چرا بله یا خیر؟
۲. عبارت " قابلیت‌ها و توانایی‌های رو به رشد" را معرفی کرده و توضیح دهید که این عبارت به این معناست که در طول فرایند رشد، کودکان به فرصت‌های بیشتری برای تصمیم‌گیری و مسوولیت در قبال مسائل شخصی دست می‌یابند. برای کودکان بزرگتر می‌توانید با ارجاع به مفاد شماره ۵ و۱۴ کنوانسیون حقوق کودک به بحث تکمیلی پیرامون این مفهوم بپردازید.
آیا شما درتصمیم‌گیری های خانوادگی دخیل هستید؟ کدام تصمیم‌ها؟
آیا قادر به تصمیم‌گیری برای برخی مسائل مربوط به خود هستید ؟ کدام‌ها؟
آیا برای تصمیم‌گیری برای بعضی مسائل احتیاج به کمک و راهنمایی والدین خود دارید؟ کدام مسائل؟
از طریق چه راه‌های دیگری می‌توانید از راهنمایی‌های والدین خود برخوردار شوید؟
آیا برای شما و والدین‌تان مهم است که در زندگی خانوادگی مشارکت داشته باشید؟ چرا بله یا خیر؟
از چه طریقی می‌توانید بیش از پیش در زندگی خانوادگی خود مشارکت کنید؟
آیا روش‌های تصمیم‌گیری در خانواده‌تان را دوست دارید؟ آیا تصمیماتی وجود دارند که شما در اتخاذشان شرکت ندارید درحالیکه علاقه‌مند به مشارکت هستید؟ برای اینکه نقش پررنگ‌تری در تصمیم‌گیری‌ها بازی کنید، چه راه‌کارهایی برای شما وجود دارد؟
٣. با طرح سوال‌هایی نظیر سوال‌های زیر، این تمرین را به حقوق بشر مرتبط کنید:
به نظر شما چرا برخی از حقوق بشر به کودکان و خانواده مربوط هستند؟
به نظر شما چرا مشارکت در تصمیم گیری‌هایی که به کودکان مرتبط است یکی از حقوق تمام کودکان است؟
چه شخص یا اشخاصی به غیر از خود کودکان و والدین‌شان درباره‌ی زندگی آنها تصمیم‌گیری می‌کنند؟ چرا این تصمیم‌گیری‌ها اهمیت دارند؟
پيشنهاداتی براى پی‌گیری
پیش از شروع این تمرین می‌توانید با اجرای تمرین "ما خانواده هستیم" به عنوان نقطه‌ی شروع، بر موضوع خانواده تمرکز کنید.
همچنین در تمرین "اساسنامه‌ی گروه ما" کودکان به بحث و مشارکت درتصمیم گیری‌ها می‌پردازند.
ایده‌هایی برای کار عملی
از هر شخص در گروه بخواهید تا با همکاری والدین خود، به ایجاد یک استراتژی برای مشارکت بیشتر اعضاء خانواده در زندگی خانوادگی بپردازند.
از والدین دعوت کنید تا نقطه نظرات خود درباره‌ی مشارکت در خانواده را با گروه به اشتراک بگذارند، اینکه چگونه طی بزرگ شدن و رشد کودکان، نقش والدین در تصمیم‌گیری‌های مربوط به مسائل شخصی فرزندان‌شان تغییر می‌کند.
نکاتی برای تسهیلگران
ممکن است برای برخی کودکان پاسخ دادن به بعضی سوال‌ها دشوار باشد اما شما باید آنها را تشویق کنید که کارت یا واکنشی که بیشترین ارتباط را با پاسخ ایشان دارد انتخاب کنند.
مطمئن شوید که از شرایط خانوادگی کودکانی که در گروه با آنها کار می‌کنید آگاهی کافی دارید. ممکن است برخی کودکان با والدین خود زندگی نکنند و سرپرستی آنها برعهده قیم باشد. در این شرایط، از قیم/ها نیز در کنار والدین نام ببرید.
بعضی کودکان می‌خواهند دلیل پاسخ خود را بی‌درنگ اعلام کنند، اما شما به جای تشویق آنها به انجام این عمل، به ایشان یادآوری کنید که به زودی وقت کافی برای صحبت درباره‌ی این تمرین را خواهند داشت.
به منظور اینکه به کودکان یادآوری شود هر کارت نشان‌دهنده‌ی کدام جواب است، می‌توانید از آنها بخواهید قبل از خوانده شدن سوال‌ها، روی هر کارت رنگی، تصویری طراحی کنند. علاوه بر این، شما می‌توانید در یک جدول یا روی تخته‌ای روبه‌روی کودکان بنویسید که هر رنگ چه معنی‌ای دارد تا کودکان بتوانند در صورت فراموشی به آن رجوع کنند.
تنظیمات
براى انجام تمرینی طولانى‌تر و عميق‌تر، از كودكان بخواهيد پس از طرحِ هر مجموعه سوال، به بحث درباره‌ی تصميم‌هايشان بپردازند.
براى كودكان بزرگتر: از آنها بخواهيد مشخص كنند كه هر يك از سوال‌ها منتسب به كدام‌يك از حقوق مندرج در کنوانسیون حقوق کودک است؟
براى كودكان بزرگتر: از آنها بپرسيد كدام‌يك از حقوق بشر حامى مشاركت كودكان و والدين در زندگى خانوادگى است؟ چرا اين حقوق اهميت دارند؟
سوال‌هایی که تسهیل‌گر برای گروه می‌خواند
چه كسى بايد تصميم بگيرد كه در زمان خريد روزانه توسط اعضاى خانواده، شما مي‌توانيد در خانه تنها بمانيد یا نمانید؟
در ٥ سالگى؟
در ١٠ سالگى؟
در ١٥ سالگى؟
پس از طلاق والدين، چه كسى تصميم مي‌گيرد كه آيا شما اجازه ادامه‌ی ارتباط با هردو والد خود را داريد يا خير؟
در ٤ سالگى؟
در ٩ سالگى؟
در ١٧ سالگى؟
چه كسى تصميم مي‌گيرد كه آيا شما مي‌توانيد به ارتش ملحق شويد يا خير؟
در ٦ سالگى؟
در ١١ سالگى؟
در ١٦ سالگى؟
چه كسى تصميم مي‌گيرد كه در هواى بارانى شما بارانى بپوشيد؟
در ٣ سالگى؟
در ٩ سالگى؟
در ١٤ سالگى؟
چه كسى تصميم مي‌گيرد كه شما گياه‌خوار باشيد يا خير؟
در ٤ سالگى؟
در ٨ سالگى؟
در ١٣ سالگى؟
چه كسى تصميم مي‌گيرد كه شما مي‌توانيد سیگار بکشید یا خیر؟
در ٦ سالگى؟
در ٩ سالگى؟
در ١٥ سالگى؟
چه كسى تصميم مي‌گيرد كه شما مي‌توانيد تا نيمه‌شب بيدار بمانيد یا خیر؟
در ٥ سالگى؟
در ٩ سالگى؟
در ١٤ سالگى؟
چه كسى تصميم مي‌گيرد كه آيا شما اجازه‌ی استفاده از اينترنت بدون نظارت بزرگتر را داريد يا خير؟
در ٦ سالگى؟
در ١٠ سالگى؟
در ١٦ سالگى؟
چه كسى تصميم مي‌گيرد كه آيا شما مي‌توانيد دين خود را انتخاب كنيد يا خير؟
در ٥ سالگى؟
در ٩ سالگى؟
در ١٣ سالگى؟
چه كسى تصميم مي‌گيرد كه شما مدرسه را ترک کنید یا خیر؟
در ٦ سالگى؟
در ١٠ سالگى؟
در ١٥ سالگى؟
چه كسى تصميم مي‌گيرد كه شما مي‌توانيد به گروه هم‌سُرايان محلی ملحق شويد یا خیر؟
در ٥ سالگى؟
در ٩ سالگى؟
در ١٧ سالگى؟
چه كسى تصميم مي‌گيرد كه شما موبايل شخصى داشته باشيد یا خیر؟
در ٤ سالگى؟
در ٨ سالگى؟
در ١٤ سالگى؟
چه كسى تصميم مي‌گيرد كه شما بايد به بهزیستی سپرده شوید یا خیر؟
در ٤ سالگى؟
در ١٠ سالگى؟
در ١٦ سالگى؟
این تمرین ترجمه‌ای است از:
Council of Europe, 2007. Compasito – a manual on human rights education for children: who should decide? Directorate of Youth and Sport, Hungary